علت آمبولی ریه چیست؟ + درمان و علائم آمبولی ریه

آمبولی ریه یکی از اختلالات ریوی جدی است که زمانی اتفاق می افتد که یک لخته خون، چربی، هوا یا مواد دیگر وارد رگ های ریه شده و آن ها را مسدود می کند. این وضعیت باعث کاهش شدید اکسیژن رسانی به بدن می شود و در صورت عدم درمان به موقع، می تواند منجر به مرگ شود. آمبولی ریه یکی از مشکلاتی است که بیشتر در افراد مسن و کسانی که از بیماری های زمینه ای رنج می برند مشاهده می شود، اما ممکن است در هر سنی رخ دهد. در این مقاله، به طور کامل به بررسی علل، علائم، تشخیص، درمان، و پیشگیری از آمبولی ریه پرداخته ایم. جهت خرید جوراب ضد آمبولی به این صفحه مراجعه کنید.

آمبولی ریه چیست؟

آمبولی ریه زمانی رخ می دهد که یک لخته خون یا سایر مواد به رگ های ریه وارد شده و آن ها را مسدود می کند. این لخته ها معمولاً از رگ های عمقی ساق پا (که به آن ترومبوز وریدی عمقی یا DVT می گویند) جدا شده و از طریق جریان خون به ریه ها منتقل می شوند. اما علاوه بر لخته های خون، چربی ها، هوا، تومورها یا مواد دیگری مانند بافت ها نیز می توانند باعث انسداد رگ های ریه شوند.

فرایند آمبولی ریه

• لخته های خون معمولاً در رگ های عمقی ساق پا ایجاد می شوند.
• این لخته ها از طریق جریان خون به سمت قلب و سپس ریه ها منتقل می شوند.
• در ریه ها، لخته به رگ های کوچکتر می چسبد و جریان خون را مسدود می کند.
• مسدود شدن جریان خون باعث کاهش سطح اکسیژن در خون و در نتیجه اختلال در عملکرد ارگان ها می شود.

علائم آمبولی ریه

علائم آمبولی ریه به سرعت ظاهر می شوند و در بسیاری از موارد نیاز به درمان فوری دارند. این علائم ممکن است به شکل ناگهانی و شدید شروع شوند. برخی از علائم رایج عبارتند از:

• تنگی نفس ناگهانی
  تنگی نفس یکی از اولین علائم آمبولی ریه است که به صورت ناگهانی و شدید بروز می کند. این علامت معمولاً همراه با احساس سرفه و درد قفسه سینه است. هنگامی که لخته های خون مسیرهای هوا را مسدود می کنند، اکسیژن رسانی به بدن دچار اختلال شده و فرد نمی تواند به راحتی نفس بکشد.

• درد قفسه سینه
  درد قفسه سینه یکی از شایع ترین علائم آمبولی ریه است. این درد شبیه درد ناشی از حمله قلبی است و ممکن است با نفس کشیدن عمیق یا سرفه بدتر شود. در برخی از موارد، این درد ممکن است به شانه ها، بازوها یا پشت نیز منتشر شود.

• سرفه همراه با خون
  در برخی موارد، فرد ممکن است سرفه کرده و خون مشاهده کند. این علامت ممکن است نشان دهنده خونریزی در ریه ها باشد که ناشی از آمبولی ریه است.

• سرگیجه و از دست دادن هوشیاری
  آمبولی ریه باعث کاهش فشار خون می شود که در نتیجه آن، سرگیجه، احساس سبکی سر یا حتی غش کردن ممکن است رخ دهد.

• ورم و درد در پاها
  ورم و درد در پاها، به ویژه در ساق پا، یکی از علائم شایع ترومبوز وریدی عمقی است که می تواند به آمبولی ریه منجر شود. گاهی این علائم با سوزش، قرمزی و احساس گرما در ناحیه مبتلا همراه است.

• تعریق زیاد و تغییر رنگ پوست
  افراد مبتلا به آمبولی ریه ممکن است دچار تعریق شدید شوند، به ویژه زمانی که فشار خون کاهش می یابد. در برخی موارد، پوست فرد ممکن است به رنگ آبی تغییر کند که به این وضعیت سیانوز می گویند.

چه کسانی بیشتر در معرض آمبولی ریه هستند؟

آمبولی ریه معمولاً در افرادی که در معرض برخی عوامل خطر قرار دارند، رخ می دهد. این عوامل می توانند شامل:

اشخاص بی تحرک
افرادی که مدت طولانی بی حرکت می مانند، مانند مسافرت های طولانی با هواپیما یا بی حرکتی پس از جراحی، در معرض خطر بالای آمبولی ریه قرار دارند. این وضعیت باعث کاهش جریان خون و تشکیل لخته های خون در رگ ها می شود.

اشخاص دارای بیماری های زمینه ای

بیماری هایی مانند سرطان، نارسایی قلبی، فشار خون بالا، و اختلالات انعقادی خون می توانند خطر ابتلا به آمبولی ریه را افزایش دهند. این بیماری ها به نحوی باعث افزایش تمایل به تشکیل لخته خون در بدن می شوند.

جراحی های عمده
جراحی های بزرگ، مانند جراحی های تعویض مفصل یا جراحی های قلبی، به ویژه در بیمارانی که پس از عمل بی حرکت می مانند، می تواند خطر تشکیل لخته خون و در نتیجه آمبولی ریه را افزایش دهد.

افراد باردار
زنان باردار به دلیل تغییرات هورمونی و افزایش لخته سازی خون بیشتر در معرض خطر آمبولی ریه هستند.

افرادی که داروهای هورمونی مصرف می کنند
مصرف داروهای ضد بارداری خوراکی و درمان های هورمونی می تواند خطر تشکیل لخته خون را افزایش دهد.

تشخیص آمبولی ریه

تشخیص سریع آمبولی ریه برای جلوگیری از عوارض جدی ضروری است. پزشکان از روش های مختلف برای تشخیص این بیماری استفاده می کنند:

• سی تی اسکن آنژیوگرافی:
  یکی از دقیق ترین روش های تشخیص آمبولی ریه است که از کنتراست برای تصویربرداری از رگ های ریوی استفاده می کند. این روش می تواند لخته های خون را حتی در رگ های کوچک شناسایی کند.

• آزمایش خون D-Dimer
  این آزمایش میزان پروتئینی را اندازه گیری می کند که هنگام تخریب لخته های خون در بدن آزاد می شود. سطح بالای D-Dimer می تواند نشان دهنده وجود لخته های خون باشد.

• اسکن V/Q
  اسکن تهویه و پرفیوژن ریه ها (V/Q scan) به پزشکان کمک می کند تا قسمت های ریه را که خونرسانی به آن ها مسدود شده است، شناسایی کنند.

• اکوکاردیوگرام
  این روش برای ارزیابی فشار خون در ریه ها و ارزیابی عملکرد قلب استفاده می شود. اگر فشار خون در ریه ها افزایش یافته باشد، این روش به شناسایی آن کمک می کند.

درمان آمبولی ریه

درمان آمبولی ریه باید به سرعت انجام شود تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شود. برخی از روش های درمانی عبارتند از:

ترومبولیز (داروهای حل کننده لخته): در موارد شدید که لخته ها بزرگ و خطرناک هستند، پزشک ممکن است داروهای ترومبولیتیک را برای حل کردن لخته ها تجویز کند. این داروها به طور معمول در شرایط اورژانسی و تحت نظارت دقیق استفاده می شوند.

جراحی: در صورتی که داروهای رقیق کننده خون موثر نباشند، پزشک ممکن است جراحی برای برداشتن لخته های بزرگ از رگ های ریه انجام دهد. برخی از روش های جراحی شامل ترومبکتومی (برداشتن لخته) و فیلتر گذاری وناکاوا (قرار دادن فیلتر برای جلوگیری از حرکت لخته ها به ریه ها) هستند.

داروهای رقیق کننده خون: داروهای ضد انعقاد مانند هپارین، وارفارین و ریواروکسابان برای جلوگیری از تشکیل لخته های جدید و کاهش لخته های موجود تجویز می شوند. این داروها معمولاً برای مدت 3 تا 6 ماه مصرف می شوند.

پیشگیری از آمبولی ریه

پیشگیری از آمبولی ریه شامل اقداماتی برای بهبود گردش خون و جلوگیری از تشکیل لخته های خون است. برخی از راهکارهای پیشگیرانه عبارتند از:

• ورزش منظم: ورزش هایی مانند پیاده روی، دوچرخه سواری و شنا به بهبود گردش خون کمک کرده و از تشکیل لخته ها جلوگیری می کنند.

• مصرف داروهای رقیق کننده خون: برای افرادی که در معرض خطر بالای آمبولی ریه هستند، داروهای رقیق کننده خون می تواند خطر ابتلا را کاهش دهد.

• استفاده از جوراب های فشاری
  جوراب های فشاری با اعمال فشار تدریجی از مچ به سمت بالا به بهبود گردش خون در پاها کمک می کنند. این فشار باعث جلوگیری از تجمع خون در رگ ها و کاهش خطر تشکیل لخته های خون می شود که می تواند منجر به آمبولی ریه شود. استفاده از این جوراب ها به ویژه در دوران پس از جراحی، بارداری یا برای افرادی که ساعات طولانی بی حرکت می نشینند، توصیه می شود.

نتیجه گیری
آمبولی ریه یک بیماری تهدید کننده است که در صورت عدم درمان به موقع، می تواند منجر به مرگ شود. آگاهی از علائم، عوامل خطر، و روش های پیشگیری و درمان آن می تواند به نجات جان افراد کمک کند. در صورتی که علائم آمبولی ریه را تجربه کردید، فوراً به پزشک مراجعه کرده و از درمان سریع بهره مند شوید.